Osmanlı devleti'nde Avrupa üniversiteleri tarzında modern bir üniversitenin kurulması eğitimde ve bunun ötesinde kültür hayatında köklü bir dönüşümü gerektiriyordu. Darülfünun adı altında gerçekleşmesi istenen modern üniversitenin kuruluşu basit bir transfer veya taklit hadisesi değildi.

Bu kitapta Darülfünun yatihi Tanzimat'ın ilanıyla birlikte gelişen kültürel modernleşme içersinde bu üniversitenin kavram ve kurum olarak belirginleşmesinden İstanbul Üniversitesi adıyla kurumlaşmasına kadar deneme yanılmalarla geçen safhalarıyla sunuluyor. Bu safhaların her birinde hukuki-idari statü ve mali-maddi kaynaklar gibi somut altyapı meseleleri yanında öğretim alanları ve kadroları gibi eğitim felsefesini yansıtan konular Osmanlı kültür ve eğitim hayatında klasikten moderne geçişin hep arayışlarla gelişen karmaşık süreçleri bağlamında açıklanıyor.

Darülfünun'un kuruluşu modern üniversite modeliyle ilgili tartışmaları da beraberinde getirmiştir. Tanzimat'tan itibaren genellikle Fransız modeli üzerinde yoğunlaşan tercihler İkinci Meşrutiyet'ten sonra Alman modelinden etkilenerek birtakım önemli değişiklikler geçirmiştir. Günümüz açısından da anlamlı olan bu tartışmalar Türk üniversite sisteminin temelini oluşturan zemini belirlemiştir.

Bilim eğitim ve kültür tarihi araştırmalarının önde gelen ismi Ekmeleddin İhsanoğlu2nun yirmi yıllık çalışmasının ürünü olan kitap yazarın eğitim kurumları yönetimindeki tecrübelerinden de kaynaklanan birtakım yeni bakış açılarını da yansıtıyor.