Vahideddin-Mustafa Kemal Ekseninde Millî Mücadele Millî Mücadele döneminden (1918-1922) bu yana yazılmış söylenmiş unutulmuş unutturulmuş anılar belgeler ve kitaplardaki bilgileri anımsatmakta ve yeni bir yorumunu sunmaktadır.

Bugün tarihçilerimiz ve aydınlarımız ulus-devletin kurulmasında başvurulan "tek adam" imgesi ve yorumu yerine "muhteşem tek adam"ın önderliğinde yaratılmış toplumsal bilinç ve vicdana yönelik yorumlar sunmak zorundadır. "Tek adam" Samsun'a çıktığı andan -konumuz dolayısıyla- zafere kadar ulusal bilincin oluşmasına hizmet edecek her argümana başvurmuştur. Samsun ve Havza'dan Kürt ağalarına Arap şeyhlerine yazdıkları mektuplarla din adamlarına kumandanlara resmi kişilere yaptığı çağrılarla toplumsal bilince katkı sunacak örgütlenmelere kongrelere başkaldırılara destek olmuş ve TBMM'nin açılması ile birlikte bütün vektörleri hedefe doğru kullanmanın yolunu bulmuştur. Yarattığı "ulusal vicdan" halife ve şeyhülislamlara rağmen "iç savaşın" -ordusuz- başarı ile sonuçlanmasını sağlamıştır. "Ulusal bilinç" ise Güney illerinde Batı'da -ordusuz- savaş kazanmanın direnmenin mümkün olduğunu göstermiştir. Ulusal bilinç ve vicdanın günümüz politikasındaki yerini bulabilmek için bu olayları iyi bilmek gerekmektedir. Resmi tarihin ihmal ettiği ayrıntılar günümüzde önem kazanmıştır.