Şehir tarihleri bir toplumun hafızası niteliğindedir. Yazıldıkları dönemin kültürü sanatı edebiyatı sosyal yaşantısı ekonomik durumu gelişmişlik derecesi hakkında bizlere ipuçları vererek o dönemin fotoğrafını gözler önüne sererler. Bu tür eserler yaşanılan dönemin özelliklerini yansıtıp güzel ve müspet yönlerini ele aldıkları gibi kabullenemediğimiz hoşumuza gitmeyen tespitlerde de bulunabilirler. Bu açıdan tarihe not düşen kalem erbabının objektif bir bakış açısıyla yazdıklarını bir nakısa olarak görmemek lazım. Okurlarımızın beğenisine sunduğumuz bu kitapta 1922'li yıllardaki yokluk yoksulluk bazı hastalıklarla baş edememenin çaresizliği gerekli alet edevat eksikliği yolların terkos sularının fabrikaların olmaması gibi içimizi burkan olumsuzluklara da şahit olacaksınız.
Kastamonu'nun sağlık sorunlarının ele alındığı Osmanlıcadan çevirdiğimiz bu eserin adı: "Türkiye'nin Sıhhî-i İctimâî Coğrafyası: Kastamonu Vilâyeti"dir. Eseri dönemin Sıhhiye ve Muâvenet-i İctimâiyye Vekâleti yani Sağlık Bakanlığı on dokuz vilayette Sıhhiye ve Muâvenet-i İctimâiyye Müdürlerine (il sağlık müdürleri) bulundukları bölgelerin jeolojik yapılarını coğrafi konumlarını yer altı ve yer üstü kaynaklarını iklimleri geçim kaynakları nüfusu okulları hanları camileri batıl itikatları ve nihayetinde hastane dispanser hastaları ve hastalıklarını -dönemin şartları düşünüldüğünde- gayet zahmetli bir şekilde hazırlatmışlardır. Bu vilayetler şunlardır: Sinop Niğde Kayseri Kastamonu Zonguldak Muğla (Menteşe) Konya Hamidabad (Isparta) Ankara Bayezid Çatalca Gelibolu Kırkkilise (Kırklareli) Kırşehri Urfa Kengırı (Çankırı) Gazi Ayıntab Sivas Tokat.
Her ne kadar bu şehir monografi dizisine "Sıhhî-i İçtimai Coğrafya" adı verilmişse de içerdiği bilgiler sadece sıhhi ve içtimai/sağlık ve sosyal coğrafya konularıyla sınırlı değil tarihî idari bölünüş halk kültürü tıp çevrebilim iktisat ve diğer konular için de son derece önemli bir kaynak olup Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarına ait önemli bilgiler içermektedir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüphanesinden temin etmiş olduğum bu eseri Türkçeye aktarmak suretiyle memleketimin kültürüne katkıda bulunmayı kendime bir borç bildim. Elbette bu tür eserleri Türkçeye kazandırmak çok da kolay değildir. Buna rağmen şartların zorluğundan yılmayarak çevirimizi tamamlayıp milletimizin istifadesine sunmuş olmakla kendimi bahtiyar hissediyorum.
Zamanın değişmesiyle sadece hükümler değil insanlar ve toplumlar başta olmak üzere dil edebiyat düşünce ve cümleler de değişiyor. Bundan birkaç asır önce kullanılan bir ifade kalıbı bugün yerini bambaşka bir kavrama bir deyişe veya bir betimlemeye bırakabiliyor. Bu sebeple biz bu kitabımızda sadece bize ağdalı gelen kelime deyim ve tamlamaları sadeleştirmedik; geçmişte daha farklı bir üslupla ifade edilen cümle kalıplarını söyleyiş tarzlarını ve söz öbeklerini de günümüze uyarlamaya çalıştık. Ayrıca zaman zaman bir sayfa tutarına yaklaşan tek paragraflık cümleleri hem sadeleştirmek hem bağlamlarından ayırarak daha kısa cümleler hâline dönüştürmek amacıyla yoğun çaba sarf ettik. Elbette bütün bu değişiklikleri yaparken metnin esas amacını gözden ırak tutmamak kaydıyla cümlelerin dengeli vurgulu güçlü ve akıcı olmasına özen gösterdik.
Eseri çevirirken; öncelikle transkripsiyonlu şeklini vermekle akademisyen ve araştırmacılara ardından sadeleştirilmiş şeklini vermekle de halkın istifadesine sunmuş olduk. Metnin orijinalini görmek ve okumak isteyenler ise kitabın son kısmına müracaat edebilirler. Bu sıraya göre tertip edilmiş olan kitabın içindekiler kısmı da yine aynı düşünce ile konu başlıklarını; transkripsiyon sadeleştirilmiş metin ve tıpkıbasım olarak üç ayrı sütunda gösterdik ki kim hangi kısımdan okumak veya konu başlığını bulmak istiyorsa en kısa sürede ulaşabilsin.
Mustafa BEKTAŞOĞLU