Fabio Grassi'nin kaleminden Türk-İtalyan İlişkilerinde Az Bilinenler
Fabio L. Grassi'nin kaleminden 'Türk-İtalyan İlişkilerinde Az Bilinenler' kitabı Tarihçi Kitabevi etiketiyle raflardaki yerini aldı.
Türk tarihi alanında büyük uzmanlardan biri olan Grassi'nin bu kitabıyla iki ülke arasındaki ilişkilerin bütün yönleri gün ışığına çıkıyor. Kendini Türkiye'yi anlamaya ve anlatmaya adayan İtalyan tarihçi Grassi yakın çağdaki Türk-İtalyan ilişkilerinin çeşitli yönlerini irdeleyen makalelerini ilk kez Türk okuruna sundu. Çalışmasını 'şişeye konulup denize atılan bir mesaja' benzeten Grassi şöyle devam ediyor: 'İtalyan bir araştırmacı olarak gençliğimde tek başıma pek az incelenmiş konulardan ibaret olan bir ormana girdim...'
Çalışmasına İtalyan dirilişinin efsanevi kahramanı Giuseppe Garibaldi'nin gençliğinde başlayan İstanbul ve İstanbul'daki İtalyan camia ile temasları İstanbul'daki İtalyan cumhuriyetçileri ele alan bir makale ile başlıyor Fabio Grassi.
Kitabın çekirdeğini; 1915-1923 yıllarında İtalya'nın İtilaf Devletlerinin planladıkları Türkiye'yi parçalama politikasına katılması daha doğrusu çok değişik bir şekilde katılması oluşturuyor. Büyük bir monografi konusu olan bu meselenin bazı 'yeraltı' ve az bilinen yönlerini de anlatıyor.
1. Dünya Savaşı dönemine ilişkin 'Beşinci Sahile Doğru: 1. Dünya Savaşı sırasında İtalya'nın Türkiye ile İlgili meselelerinin Yönetimi' makalesinde "İtalyan yarımadasının etrafı üç denizle çevrilidir (Tiren İyon Adriyatik) dolayısıyla İtalya'nın üç tane sahili olduğu söylenir. Trablusgarp Savaşı döneminde İtalya'daki milliyetçi kesim fethedilecek toprağı 'dördüncü sahil' addetti. Bu tanımlamayla Libya'nın sadece bir koloni olmayacağını milyonlarca İtalyanın yerleşmesiyle İtalya'nın doğal uzantısı olacağını ifade ediyorlardı. Ardından İzmir ve Güneybatı Anadolu üzerinde benzer hayaller kuruluyordu. O bölge İtalya'nın beşinci sahili olacak mıydı?" diyor.
Bütün bu değerlendirmeler içerisinde bir olguyu büyük tarihi meselelerde de insanların büyük bir çoğunluğunun kendi kişisel çıkarlarını önemsediklerini hatırlatmayı ihmal etmiyor.
Grassi'nin çalışmasında Sardinya Krallığı'nın Kırım Savaşı'na katılmasından Messina depreminin İstanbul'daki yankısına 1919-20 yıllarında Türkiye'de İtalyan işgalleriyle ilgili diplomatik savaşlardan 1. Dünya Savaşı sonrasında İtalyan iktisadi faaliyetlerine 1. Dünya Savaşı sonrası İtalyan-Türk gizli diplomasisinden 1920-1923 yılları arasında İtalya'nın Türkiye'deki politikası ve gizli işlerine Sevr'in iflası karşısında büyük güç olup olmadığı anlaşılmayan İtalya'ya kadar pek çok konu başlığı bulunuyor.
Atatürk döneminde Türkiye konusunda İtalya-Fransa rekabeti ile Türkiye'nin beklentileri 'İki Dünya Savaşı Arasında Fransız ve İtalyan Politikalarında Türkiye' makalesinde ele alınıyor.
Roma Sapienza Üniversitesi'nde Avrasya Tarihi Türk dili ve (İngilizce olarak) Çağdaş Tarih dersleri veren Bahçeşehir Üniversitesi Avrasya Araştırmalar Merkezi'nin müdürü Grassi kitabında Türkiye ile İtalya arasında gidip gelen kahramanlar maceracılar sanatçılar akıllı veya akılsız politikacıların hatırasını canlandırıp paylaşıyor. Çok az bilinen aynı zamanda önemli olaylara ışık tutan bu eser ustaca ve güvenilir bir çeviri sayesinde büyük bir keyifle okunuyor.