insan bedeni seğirdiğinde de bu türden neticelere işaret
etmededir" diye düşünmelerinin arka planındaki aklileştirme
bu düşünce şekline bağlıdır. Bu nedenle ulema tıpkı rüyayı
yorumladıkları gibi insan bedeninin hareketlerini de yorumladı.
Bu davranış şeklinin psikolojik saiki geleceğin belirsizliğine
dair kaygılar olup ne olacağını ve daha mühimi ne yapmamız
gerekeceğini bilmek bizi insan olmanın yükünden bir miktar
halâs kılar. Dünya ve diğer dünya elimizden kaçıp gitmeden
mümkün olan tedbirlerin alınması kadere tevekküle bir
ihtirazi şerh düşmek manasına gelmez. Aşikâr ki kanaat ve ilim
sahipleri bedenin hâllerini yorumlayarak ama daha öncesinde
bu yorumlama faaliyetini kaydedebilmek için kendi bedenlerini
de göz altında tutarak bu bilinmezliğe bir ışık tutmaya
çalışmışlardır.

Kemal Sayar