Aile toplumun küçük ama önemli karar birimidir. Değişen toplumsal ve kültürel değerler aile yapısında değişimlere yol açmış bu değişim aile satın alma karar sürecini etkilemiştir. Geçmişte aile satın alma kararlarında anne ya da baba (ürünün türüne göre) ağırlıklı olarak söz sahibi iken günümüzde bu durum ortaya çıkan toplumsal ve kültürel dönüşümün de bir sonucu olarak değişmeye başlamıştır. Dönüşümün ortaya koyduğu önemli bir olgu çocuk ve ergenlerin aile satın alma kararlarında oynadıkları rolün giderek artması şeklinde kendini göstermektedir.
Yaşanan toplumsal değişmeyle birlikte çocuklar ve ergenler zamanlarının çoğunu ailelerinin dışında geçirmektedir. Bunun önemli bir sonucu aile içindeki doğal eğitimin yerini çeşitli kurumlara bırakmasıdır. Günümüz ergeni açısından toplumsallaşma sürecinde ana baba okul ve medya gibi geleneksel toplumsallaşma kurumları yerlerini giderek bilgi iletişim teknolojilerinin yarattığı araçlara bırakmaya başlamıştır. Teknolojinin ergen yaşamına getirdiği değişim önemli bir boyuta ulaşmıştır. Bilgi ve iletişim teknolojileri alanında ortaya çıkan yenilikler ve insan yaşamının içine giren pek çok ürün tüketicide değişimlere neden olmuştur.
Bilginin kuşaktan kuşağa aktarılan bir olgu olarak kabul eden geleneksel toplumsallaşma televizyon internet ve cep telefonu gibi teknolojik ürünlerin insan yaşamında önem kazanması ile giderek güç kaybetmeye başlamıştır. Örneğin ergenler internette ürünlerle ilgili kapsamlı araştırma yapabilmektedir. Bu durumun farkında olan ana babalar ürün satın alımında çocuklarının bilgisine sıklıkla başvurmaktadır. Teknoloji ergenin aile satın alma kararlarına etkisini arttırmasının yanı sıra toplumsallaşma sürecinde de önemli değişiklikler yaratmıştır. Geleneksel toplumsallaşma teorisinde ana babadan ergenlere doğru olduğu öngörülen etkileşim teknolojik ürünler konusunda ergenden ana babaya doğru değişim göstermeye başlamıştır. Kısaca "Tüketicinin Toplumsallaşması" yaklaşımı
teknolojide meydana gelen hızlı değişimin de etkisi ile özellikle teknolojik ürünler için yön değiştirerek "Tersine Toplumsallaşma" kavramının çekirdeğini oluşturmuştur. Ana babalar teknolojik ürünlerin kullanılması satın alınması ve geliştirilmesi gibi konularda çocuklarının bilgi ve becerilerine başvurmaktadır. Özellikle ev sinema sistemleri cep telefonları bilgisayar gibi teknolojik ürünlerle ilgili olarak ergenler ana babalarından daha bilgili duruma gelmişler ve bu tip ürünlerle ilgili bilgileri ana babalarına öğrenmeye başlamıştır. Özetle teknolojinin ve teknolojik ürünlerin ergen ve aile üzerinde çok yönlü etkileri oluşmaya başlamıştır. Bu etki hem ergenin tüketim ile ilgili bilgi ve deneyimlerinin kazanımında hem de aileleri üzerinde kendini göstermektedir.
Ergenlerin ana baba akran medya gibi dışsal etkenlerden nasıl etkilendiği ve tüketici olarak nasıl toplumsallaştıkları konularına ilişkin çalışma sayısı fazla olmakla birlikte tersine toplumsallaşma konusu özellikle pazarlama açısından yenidir. Bu nedenle bu konunun pazarlama açısından incelenmesi önem taşımaktadır.
Doç. Dr. Elif Eroğlu Hall
Eskişehir 2018