Müslümanlığın doğuşundan bu yana geçen ondört asır içinde İslam dünyasında birçok mezhep doğmuş gelişmiş ortadan kalkmış veya hala mevcut olagelmiştir. Bu mezheplerin doğuşlarından itibaren aralarındaki münasebetler bazan fikir bazan savaş alanlarında mücadele yahut işbirliği halinde cereyan etmiştir. Çoğu kere siyasi bazan dini ve içtimai karakterdeki fikir ayrılıkları birbirine düşman gruplar meydana getirmiştir. Bu grupların tarihe intikal eden mücadelelerinin sonuçları bazan müspet olmuştur. Mesela Mutezile gibi rasyonalist bir mezhebin çıkışı toplumda büyük bir fıkri dönüşüme sebep olmuş İslam Tefekkür Tarihini süsleyen birçok eserin yazılmasını yazarın yetişmesini sağlamıştır. Buna mukabil bazı mezhepler siyasi gayeleri olan iktidara ulaşmak için dini ve müslümanları istismar etmişlerdir. Asıl sebep siyasi iken zahirde dini mücadeleler cereyan edegelmiştir. Bu eserde mezhepler doğuşlarından itibaren ele alınıp günümüze kadar olan tarihi maceralarını anlatılmaya bunlara tesirde bulunan dini siyasi içtimai mahalli vb. Faktörler tahlile çalışılmaktadır.