Türk edebiyatının en önemli eserlerinden biri kabul edilen Mai ve Siyah Halid Ziya Uşaklıgil'in toplumsal anlatılar yerine merkezine bireyi aldığı baş yapıtıdır. Döneminin edebiyat mahfillerinde yer edinmeye çalışan şair Ahmet Cemil sanat ve edebiyatla yoğrulmuş bir hayatla var olma mücadelesi vermektedir. Bu hayatın bedeli ise acılar umutsuzluklar reddedilişler ve yenilgilerle dolu günleri kabullenmektir. 

"İşte öyle bir şey yazmak istiyorum ki yukarı bakılsa mavi ve daima mavi; aşağı bakılsa siyah daima siyah... Bir şey ki mavi ve siyah olsun. Hasta mıyım bilemiyorum; fakat ah! Ne yazmak istediğimi bir bilsem; onu şöyle karşımda resmedilmiş betimlenmiş görmek mümkün olsa; işte o vakit zannediyorum ki artık ölebilirim."