İslâm mezheplerinin doğuşu ifadesi itikâdî meselelerde Hz. Peygamber'in çizdiği yoldan çeşitli sebeplerle az veya çok inhiraf etmiş İslâm fırkalarının tarih sahnesinde görünmelerini karşılar. Çalışmalarında kullandığı karşılaştırmalı metotla öne çıkan Yaşar Kutluay kelâmî tartışmaları ve mezhep cereyanlarının başka dinlerden kaynaklı olduğu iddiasını kabul etmemiş bunun asıl sebebinin İslâm toplumunun yapısı ile Kur'ân-ı Kerim'in ortaya koyduğu tefekkür hürriyetine dayanan yeni bir zihniyetten kaynaklandığını belirtmiştir. Alanında otorite olarak kabul edilen Yaşar Kutluay İslâmiyet'te İtikâdî Mezheplerin Doğuşu kitabıyla İslâm mezheplerini bütün problemleri ve her cephesiyle ele alarak aksettirecek bir umumî İslâm mezhepleri tarihinin ilk adımını atmıştır. Kutluay'ın hayli erken tarihli bu eseri Türkiye'de mezhepler tarihi alanına yeni bir bakış getirmiştir. Müellif araştırmasında yalnızca inanç ögelerine tarihî metinlere ya da şarkiyatçı çalışmalara bakmakla yetinmiyor. Mezhepler tarihiyle birlikte İslâm tefekkür tarihinin ana hatlarını da ele alıyor. Önceleri sadece içtihadî daha sonraları siyasî ve itikâdî olan ihtilâf ve münakaşaların sistemleşerek birer "dünya görüşü" hüviyeti kazandıklarını oldukça çarpıcı bir analize tâbi tutan bu araştırma itikâdî mezheplerin doğuşunu anlamak için önemli bir başvuru kaynağıdır. Siyasî ve itikâdî mezheplerin iki ayrı bölüm hâlinde incelendiği İslâmiyet'te İtikâdî Mezheplerin Doğuşu adlı eser İslâm tarihi kadar genel olarak mezhepler tarihine ilgi duyanlara da rehberlik edecek bir kaynak kitap hüviyetindedir.