Çöküş devrinin aydını
fetih dönemlerinin ulemasına benzemez.
Savunma hatları bozuk bastığı zemin çatlaktır onun.
Bu nedenle her zaman dışarıdan bekler teselliyi.
Kendi inancına katılan her Avrupalı
bir kez daha güvenini tazeler.
Amerikalı Alexander Russel Webb
Muhammed Efendi olur bu dönemde.
İslam'ın izleri yavaş yavaş silinirken Osmanlı topraklarında batıdan gelen her haber yüreklere su serper.
Bir batılının Müslüman olması müjdedir Osmanlılar için.
Bu kutlu haberi yayar Ahmet Mithat.
Dinî konular yeniden gelir gündeme.
Ve yüz yıl öncenin aktüel konusu yine bugünün meselesi olur.