İlerleme ve gerileme uzun zamandır üzerinde tartışılan bir konu olup aslında sorunun temelinde "din algısı" yatmaktadır. Öncelikli olarak bu mesele doğu-batı ayrımına dayandırılmaktadır ki bu ayrımın temeli dindir. Diğer taraftan geçmişimizde dinin etkisi epey önemli olduğundan bilimin üretilmesi ve yaygınlaşmasında doğal olarak dinin etkisi olduğu düşünülmektedir. Şöyle ki; doğu-batı tartışmasında sorun batının tümüyle ret mi edileceği yoksa tümüyle tevarüs mü edileceği veya bir süzgeçten mi geçirileceği görüşleri etrafında şekillenmektedir ki burada ana kriter; İslâm'ın değerlerinin ret veya kabul edilmesi veya güncellenmesidir. İslâm dünyasında bilimin gerileyip gerilemediği de yine din-bilim ilişkisi üzerinde şekillenmiştir. Burada bazı dini gruplar dinin alanını genişletip bilimin alan ve imkânını sınırlarken; dinin alanını sınırlı tutup bilimin imkân ve alanını genişletmeye çalışan çalışmalar da öne çıkmıştır.