Meşa Selimoviç Derviş ve Ölüm'de mutlak dinî doğrular üzerine kurulu dünyasında yaşayan Ahmed Nureddin'in erkek kardeşinin suçsuz yere tutuklanıp idam edilmesinden sonra düştüğü derin karmaşayı resmederken insanın ruh dünyasındaki çelişkileri gelgitleri incelikle işler. Ölüm yaşam aidiyet iktidar iktidarın gereklilikleri ve değişmez değerlerin hayat pratiğine yansıması etrafında dolaşırken insanlık durumlarını merkeze alan muhteşem bir eser ortaya koyar.

Yugoslavya'da edebiyat dersleri programında yer alan Derviş ve Ölüm'deki izlekler romana evrensel bir boyut kazandırır. Tarihsel dönemlere veya koşullara bağlı özel durumlardan çok insan doğasının yapısı zaafları ve ihtirasları etrafında dönen roman müthiş bir içe bakış örneğidir.

II. Dünya Savaşı esnasında amansız çatışmaların cereyan ettiği Bosna'da savaşa bizzat katılan ve savaşın insan ruhunda açtığı yaraları ömür boyu içinde taşıyan birisidir Selimoviç. Gerçek hayatta 1944 yılı sonlarında Partizan ve aynı zamanda Tuzla Askerî Bölge Komutanlığında subay olan ağabeyi Şevki Selimoviç'in III. Kolordu Askerî Mahkemesi kararıyla kurşuna dizilmesi ve bu olayın Meşa Selimoviç'in ruhunda açtığı yara devrim ve iktidar ile devrimin evlatları arasındaki ilişkileri yeniden okuması Derviş ve Ölüm'ün yazılmasının arkasındaki önemli bir motiftir.

Nitekim romanda da erkek kardeşinin suçsuz yere idam edilmesi Şeyh Ahmed Nureddin'in hayatında esaslı bir kırılma yaratır. O zamana kadar iktidar ile bir sorunu olmayan Nureddin bu olaydan sonra gizli bir öfkeye kapılır ve isyan eder. Çıkan isyan sonucu öldürülen Kadı'nın yerine artık Nureddin geçmiştir; artık iktidar sahibi kendisidir. Ancak "iktidar"ın öyle bir yapısı vardır ki "sahibi"ni en yakın dostu ile iktidar arasında bir seçim yapmak zorunda bırakacaktır. Ve bu seçimin sonuçlarına katlanmak.