Ben Lamartine'in bu eserini elime aldığım zaman başından sonuna kadar okumak niyetinde değildim. Çünkü yıllarımı bu konulara hasrettiğim için bu kitap bana yeni birşeyler kazandırmaz diye düşünüyordum. Peşin hükmümde yanıldığımı daha Lamartine'in önsözünü okuduğum zaman anladım.
Kitabın uslûbu beni adeta büyülemişti. Lamartine'in şair ruhu eserin tüm sayfalarına yansımıştı. Fransız yazarın uslûbu o güne kadar okuduğum tarihî eserlerde rastladığım bir akılclıkla kitaba adeta bir roman havası vermişti. Ayrıca gerçek bir devlet adamı olarak kendi çağındaki Fransız Yönetimi'nim takip ettiği Osmanlı politikasını eleştirmesi ve hatta Napoléon'un hatalarına da yer vermesi dikkatimi çekmişti. Lamartine bu eserinde Ruslar'ın teşebbüs ve tahrikleri ile başlayan Yunan ayaklanması karşısında Fransa'nın sessiz kalışını da gözler önüne seriyordu. Böylece Lamartine gerçek tarihçinin uyması gereken tarafsızlık ilkesinden de ayrılmamıştı.
Sözün kısası Osmanlı Tarihi On üçüncü Yüzyıl'ın sonu ile II. Mahmut'un ölümüne kadar olan dönemin olaylarını belgelere dayanarak anlatan bir kitap olmakla kalmamış olayların sebeplerini ortaya çıkaran yanlış politikalar hakkında hüküm veren ve Osmanlı Türkleri'nin içtimai durumunu âdet ve ananelerini Harem yaşayışını edebiyatını güzel sanatlarını medeniyetini ve askerlikteki başarılarını şiir dolu cümlelerle anlatan bir baş eser olmuştu.
Niyazi Ahmet Banoğlu