Bunca yetenekli ve becerikli insan çıkaran bir toplumun Orta Çağ çemberini kıramaması "bey" ve "şıh" dedikleri şeyhlerin hakimiyet otoritelerini aşamamaları şaşılacak şeylerden biridir. İdris-i Bitlisi gibi deha mertebesinden insan yetiştiren bir toplumun Orta Çağ şablonunu dört yüz yılda yıkamaması çözülür problem değildir.
Bundan dolayı da denilebilir ki: Kürtler bütün tarihleri boyunca bağımsız yaşamak bir ülkeye ve devlete sahip olmak fırsatını ele geçirememiş oldukları için bir baş kaldırı potansiyeli görünümündedirler.
İçinde yaşadıkları devlet ile hangi devletin çıkarı varsa o devlet Kürtleri bağımsızlık aldatmacası ile ayaklandırabilmiş ve bu tahriki yapmaktan umdukları çıkarı elde edince yüzüstü bırakmaktan utanmamışlardır.
Bu dış güçler Kürtleri her seferinde cehennem ateşi sınavından geçirmişlerdir. Bugün ateş sönmüştür ama hâlâ sıcak küllerine çıplak ayakla basmak mümkün değildir.