TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NİN TEMELLERİ NASIL ATILDI ?

İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları'nın bu ay yayımladığı kitap cumhuriyetimizin kuruluş yıllarına ışık tutacak tartışmaları devletin kurucusu olan kişilerin bundan 78 yıl önce yapmış oldukları konuşmaları ve tarihi kararları içeriyor.

Devletin kurucusu olan Cumhuriyet Halk Partisi'nin henüz Halk Fırkası olduğu dönemde tüzük gereği yapılan Grup Toplantı tutanaklarının onbirini içeren eserde Cumhuriyetin ilânının acele geldiğini ve bir emr-i vaki olduğunu savunan Rauf Orbay'a karşı verilen cevapları; Anadolu Demiryollarının devletleştirilmesi sorunuyla ilgili tartışmaları; hilafet sorununu ve hilafetin kaldırılmasına ilişkin kararı; tevhid-i tedrisat kanununun kabul edilmesini; 1924 Anayasası üzerine görüşmeleri; Yunanistan'dan gelen mübadillerin yerleştirilmesi ve bu konuda ortaya çıkan yolsuzluklara ilişkin tartışmalarla Halk Fırkası içindeki muhalefete dair ilk ipuçlarını bulacaksınız.

Cumhuriyetimizin kuruluşu açısından çok önemli olan bu tartışmaların ardından günlük siyasal hayatta da önemli değişimler olmuş birçok bakan ve milletvekili istifa etmiş Halk Fırkası içinde görüş ayrılıkları derinleşmiş ve yine aynı dönemde Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurulmuştur.

Bunların hepsinden de önemlisi Mete Tunçay hocamızın belirttiği gibi tutanaklarda kapsanan dönemden sonra CHP artık bir "devlet partisi" olmuştur.

Yücel Demirel ile Osman Zeki Konur'un çevrimyazılarını yaparak yayına hazırladıkları CHP Grup Toplantısı Tutanakları (1923-1924) adlı kitap bugün de aynı sorunları değişik biçimlerde yaşayan siyasal hayatımıza önemli katkılarda bulunacaktır.

Rauf Bey (Orbay) İstanbul - ...Tekrar edeyim. Ben elyevm esbab-ı sıhhıyeden dolayı bir an evvel vazifeden çekilmek mecburiyetiyle buradan ayrıldığım güne kadar esaslı bir cumhuriyet şeklinden haberdar değildim malûmatım yoktu.

Hamdullah Suphi Bey (Tanrıöver) İstanbul - ... Hanedan etrafında muhabbetler vardır. Hanedana sadakat vardır diyorlar. Bu neşriyatı yapan gazeteler içinde muhterem arkadaşımız Rauf Beyefendi'nin resmini görüyorum. Bir tarafında Velid Bey duruyor... Diğer tarafında Cahid Bey'i de görüyorum.