Günümüz düşünce dünyasını biçimlendiren modern ve postmodern bilim ve ütopya ilerleme ve kıyamet akıl ve tahayyül gücü gibi genellikle gerilimli bir tarzda birbirine gönderme yapan kavram ve düşünce kümeleri dışlayıcı ve kıyaslanamaz ikilikler midir yoksa birbirini besleyen diyalektik çiftler mi? Yoksa daha öte bir manaları mı var? Cevap vermek zordur. Üstelik hepsinin doğum tarihleri dirençleri yaygınlık dereceleri de bir değil. Akıl ve tahayyül gücü tartışması Antik Yunan'a kadar götürülebilir ama düşünce dünyasının temel motiflerinden biri olmak için Aydınlanma'yı ve Kant'ı bekleyecektir. 'İlerleme' Aydınlanma'nın çocuğudur ama 'kıyamet' tarih verilemeyecek kadar eski dinsel kozmolojilere aittir; sonrakiler için model teşkil edebilecek bir 'kıyametçi tahayyül' ise Milat'a Patmoslu Yuhanna'ya kadar götürülebilir. O tuhaf isminin de işaret ettiği gibi 'postmodern' günümüzün en son imalatlarındandır ama 'modern'e dört-beş yüzyıllık bir ömür biçilebilir. Vesaire...