'Devlet-Ulusun Sonu' denildiğinde de bundan burjuva devlet-ulusunun sonu anlaşılmalıdır ki bu da 1850'li yıllardan bu yana dile getirilmektedir.

Devlet-Uluslar yok olacak iseler eğer yerlerine ne gelecektir? Kimi düşünürler sosyalist devlet demişlerdir ve sosyalist devlet aşamasında gerçek ulusun ortaya çıkacağı ileri sürülmüştür.

O arada halkçı devlet halk demokrasisi gibi kimi tanımlamalar da yapılmamış değildir.

Ve yine Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurulurken de bu konu çok tartışılmıştır. Bu kuruluş sürecinin otuz yıl sürdüğü gözönüne alınmadan tartışmaları kavramanın olanağı yoktur; 1908-1938. Benzer bir biçimde yıkılışı da 30 yıl sürmüştür denilebilir; 1980-2010.

Yıkılacak olan her burjuva devlet-ulusu yerine ulusal devlet kurulabileceğinin tarihsel bir belirleyicilik sonucu olduğunu ileri sürmenin kolay olmadığı açıktır.

Bu deneme ise Mustafa Kemal'in "Türkiye Cumhuriyeti'ni kuran Türkiye halkına Türk milleti denir" tanımlamasının yaşama geçirilip geçirilemeyeceği konusunda ip uçları verebildiği oranda amacına ulaşmış olacaktır.