Ali Fuad Başgil'in materyalizm eleştirileri ontolojik epistemolojik ve etik temellere dayanmaktadır. O materyalizmi hem felsefe hem siyasi bir anlayış hem de bir medeniyet eğitim ve bilim meselesi olarak ele almıştır.

Başgil'e göre materyalizm epistemolojik sorunların yanında sosyolojik birçok çatışmanın da tetikleyicisidir. Ona göre din-dünya madde-mana ve ahlak ekseninde meydana gelen tartışmaların temelinde de bu düşünce sistemi bulunmaktadır.
Özellikle son dönem materyalizm akımlarını dine karşı çıkma açısından bir "moda" olarak değerlendiren Başgil bu "moda"nın Türkiye'de de etkili oluğunu vurgulamıştır. Bizde ortaya çıkan materyalist düşünce ve akımlar ise sistemli bir düşünce değil batıda olanın taklit edilmesidir.

"Fikirsel üşengeçlik" olarak nitelediği materyalizm ve onun yıkıcı tesirleri karşısında öne çıkardığı spritüalist değerler Başgil'in yeniden okunmasını gerektirmektedir. Çözüm olarak ortaya koyduğu fikirler güncelliğini hala korumakta pozitivizmin istilasına uğramış manevi temelleri sarsılmış insanımız açısından önem arz etmektedir.