Bu çalışmada Mehmet (Muhammed) b. Süleyman tarafından dilimize tercüme edilen "Hayâtü'l-Hayvân" Tercümesi isimli Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi koleksiyonu 2565 numarada kayıtlı el yazması eser esas alınmıştır. Mütercimin yalnızca musannif kaydıyla belirttiği yazarın değişik kaynaklara göre büyük bir ihtimalle Kemâleddin Demîrî olduğu sanılmaktadır. Elimizdeki bu tercüme başta dil özellikleri olmak bakımından ve gerekse Türkçeye tercüme ediliş tarihi yönünden Eski Anadolu Türkçesi dönemi ürünlerindedir.

Bu çalışmanın Giriş kısmında eserin Türkçe'ye tercümesi yapılmadan önceki ve sonraki çalışmalara bir bakıma tercümenin kimliğine değinildi. İnceleme kısmında eserin Türkçe tercümesinin dil özelliklerine dayalı olarak yapı bilgisi üzerinde kısaca duruldu konuyla ilgili örnekler aktarıldı. Metin bölümünde ise; eserde bulunan kelimlerin -Arapça olarak yazılıp metne dahil edilenler hariç- tamamının transkripsiyonu yapıldı. Eserdeki şiirlerin tamamına yakını aslına uygun olarak Arap harfleriyle yazıldı pek azı çeviri yazıyla kaydedildi.

şiirlerin ve diğer ibarelerin Türkçeleri yazar tarafından bu tercümede kaleme alındığı için ayrıca açıklama yapılmadı ve bazı yerlerde geçen birtakım dua vb. ele alınmadı.

Çalışmanın Dizin kısmında ise anlamı hiç bilinmeyen ve dilimize tamamen yabancı olan kelimelerin bazıları hariç -özellikle hayvan adları dışarıda tutularak- kalanları kaydedilmedi. Örnekler fazla yer tutmasın diye üç örnekle sınırlandırıldı. Ancak bundan sonrası için olmak üzere bu kısımla ilgili çalışmalarımız devam etmektedir.

Eserde; Arapça deyimlerin Şiirlerin ve kelimelerin sıkça kullanılması yanında Farsça kelimelerin de sıkça bulunmaları birtakım zorlukları beraberinde getirmiştir. Eserde zaman zaman zikredilen Kur'ân âyetlerinin metinlerini yazmaksızın yalnızca ayet numaraları dipnotta sure numaraları ile birlikte gösterildi.

Bu tercümede yalnızca eserde bulunan 215 hayvan türünün özellikleri hayat biçimleri insanlara yararlı ve zararlı yanları açıklanmakla kalınmamış başta ilahiyat konuları olmak üzere özdeyişler atasözleri şiirler vs. pekçok konuya temas edilmiGtir.
212 sayfadan oluşan eserin sayfa ve satır numaraları dipnotlarla karışmasın diye sayfa başlarında köşeli parantez içerisinde siyah (bold) rakamlarla gösterildi. Satır numaraları da metin içerisinde (1 2 3 4) şeklinde numaralandırılıp siyah renkte gösterildi.

Yrd. Doç. Dr. Ali ÇİÇEK