Bir toplumu millet yapan ve bütünlüğünü sağlayan o milletin dili ile kültürüdür. Türk halkının milli kültürünün temel taşlarından biri de genelde cönkler vasıtasıyla yaşatılan halk edebiyatıdır. Türk kültürü ve tarihi yalnızca padişahlar ve onların çevresinden oluşan üst kesim seçkinlerinin tarihi-kültürü değildir. Buna olsa olsa seçkinlerin tarihi denilebilir. Türk halkının gerçek tarihi saray tarihçileri tarafından belirli bir bakış açısıyla adeta yok sayılarak gizlenmiştir. Türk halkı gelenek ve töresini sevincini üzüntüsünü varsıllığını yoksulluğunu ve günlük yaşantısını öykülere türkülere ağıtlara dökmüş destanlaştırarak kendi tarihini kendisi yazmıştır. İşte bunun en önemli araçlarından biri de halk edebiyatı ürünlerini barındıran âdeta bu ürünleri gizleyerek koruyan ve günümüze ulaştıran cönklerdir. İçinde birden çok şairin şiirleri bulunan yazma defterlere cönk denilmiştir Cönk kelimesi birçok kaynakta gemi anlamında kullanılır. Cönkler genelde aşağıdan yukarıya doğru açılan dar. uzun bloknotlar şeklinde olduğu için bunlara şekil benzerliğinden dolayı dana dili veya sığır dili adı da verilmiştir. Bazı cönkler ise klasik kitap düzeneğinden oluşturulmuş yazma defterlerdir. Folklor ve halk edebiyatı araştırmalarının en önemli kaynaklarından biri olan cönklerçoğunlukla 16.-20.yüzyıllar arasında düzenlenmiştir. Cönklerin yaprakları genellikle numaralı değildir. Zaman zaman ciltli ciltsiz değişik renkte yapraklı rikanesih talik türü yazılarla yazılmış cönkler bulunmaktadır. Yazma cönklerhalk edebiyatı ve milli kültürümüzün gelişmesine öncülük etmiştir. Pehlivanlı cönkleri de Türk diline. Türk tarihine. Türk kültürüne ve Türk halk edebiyatına önemli katkılar sağlayacaktır.

Baki Yaşa ALTINOK