Çalışmada yargılama sonucu verilen hükmün maddî gerçeği tespit etmesini ve hukukî uyuşmazlıkların esastan çözümlenmesini sağlayacak bir kurum olma özelliği taşıyan hakimin davayı aydınlatma ödevi incelenmiştir. Söz konusu ödev hakimin maddî veya hukukî açıdan belirsiz veya çelişkili gördüğü hususlar hakkında taraflara açıklama yaptırmasını soru sormasını ve delil gösterilmesini istemesini öngörmektedir. Bir davanın tarafları iddia ve taleplerindeki eksiklik belirsizlik ve çelişkileri her zaman kendileri fark edemezler. Avukatla temsil zorunluluğu bulunmayan hukukumuzda bu problemin önemi daha da açıktır. Bunun yanında tarafların kendilerini bir vekille temsil ettirmeleri halinde de vekilin hukukî bilgisi ne kadar iyi olursa olsun hata yapma ihtimali her zaman mevcuttur. İşte hakimin davayı aydınlatma ödevi yardımıyla tarafların iddia ve taleplerindeki eksiklik belirsizlik ve çelişkiler giderilmeye çalışılacak böylece adil ve maddî gerçeği tespit eden kararlar verilmesi sağlanacaktır. Anlaşılacağı üzere bu ödev adil yargılanma ve hukukî dinlenilme haklarının gerçekleştirilmesi bakımından büyük öneme sahiptir. Hakimin davayı aydınlatma ödevinin önemli bir unsuru olan sürpriz karar yasağı da bu çalışmada ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bu yasak hakimin yargılamayı yürütürken belli bir dereceye kadar şeffaf olmasını ve hangi hususların o yargılama bakımından önemli olduğu konusunda tarafları bilgilendirmesini gerektirmektedir. Böylece hakim taraflarla hukukî müzakerede bulunacak yargılamada hiç tartışılmayan ve tarafların öngörmedikleri hususlar karara dayanak yapılamayacak sonuç olarak verilen karar da taraflar açısından sürpriz teşkil etmeyecektir.

Kitapta Bulunan Konu Başlıkları
-Hakimin Davayı Aydınlatma Ödevinin Temel Esasları
-Hakimin Davayı Aydınlatma Ödevinin Yargılamanın Amacı Bakımından Değerlendirilmesi
-Hakimin Davayı Aydınlatma Ödevinin Temel Anayasal ve Yasal İlkeler ile İlişkisi
-Hakimin Davayı Aydınlatma Ödevinin Kapsamı
-Hakimin Davayı Aydınlatma Ödevine İlişkin Özel Durumlar
-Hakimin Davayı Aydınlatma Ödevinin Bir Unsuru Olarak Sürpriz Karar Yasağı
-Hakimin Davayı Aydınlatma Ödevinin İhlal Edilmiş Olmasının Sonuçları