Yaklaşık 1500 senedir İstanbul'un silüetini süsleyen Ayasofya bir çok bilimsel yayında dünyanın sekizinci harikası olarak kabul edilmiş içerisinde bulunan mozaik ve süslemelerle de sanat tarihinin önemli taşlarından bir tanesi olmuştur.

İmparator Iustinianos'un emri ile yapımına başlanan kilise tamamlandığında yapımında kullanılan malzemenin kalitesi ve döneminin üstün mimari özellikleri ile görenleri şaşkınlığa uğratmıştır. Noel'e denk gelen 27 Aralık 537 günü ondört atın çektiği bir zafer arabası ile yapıya gelen İmparator Iustinianos ve Patrik Menas'ın dualar eşliğinde muhteşem bir törenle açılışını yaptığı yapı 916 yıl boyunca Doğu Roma İmapatorluğu'nun en önemli kilisesi olarak Hristiyan dünyasının kalbi olmuştur. Bu süre zarfında Bizans sanatının en güzel mozaikleri ile donatılan yapı mimarisi ve barındırdığı eserlerler ile Konstantinopolis'in simgesi olmuştur.

Hristiyan dünyasının gururu olan Ayasofya uzun tarihinde bir çok yangın ve deprem görmüşse de en büyük zararı ironik olarak Haçlı Seferleri sırasında Latinler'den görmüştür. Bir çok felaketi üst üste yaşayan şehirde Ayasofya yine de ayakta kalabilmiş ve dünyanın arzuladığı Konstantinopolis'in ışığı olmaya devam etmiştir.

Bu uzun Bizans dönemi 1453 yılında Fatih Sultan Mehmed'in Konstantinopolis'i fethetmesi ile sona ermiş bu tarihten sonra Ayasofya'da da İslam dönemi başlamıştır. Bu büyük mabede en az Bizans kadar önem ve saygı gösteren Osmanlılar yapıyı itinalı bir şekilde camiye çevirmişler İslam Halifesi ünvanı taşıyan sultanlar namazlarını burada kılmışlar bayramlaşmalarını burada gerçekleştirmişlerdir. Yapıya bu dönemde verilen değerin en önemli göstergelerinden bir tanesi ise bazı Osmanlı sultanlarının buraya defnedilmeleri olmuştur.

481 yıl boyunca İslam aleminin en önemli camilerinden bir tanesi olarak hizmet veren Ayasofya'nın içerisinde bulunan mozaikler İslami gelenek gereği ince bir sıva tabakası ile kapatılmışlar ve asla tahrip edilmemişlerdir. Bunun yanında camiye dönüştürülen yapıya eklenen Türk eserleri ve mimari ilaveler Ayasofya'ya ayrı bir katkı ve zenginlik vermiştir.

Bizans döneminde bir çok bakım ve onarım görerek ayakta kalan yapı bu çalışmaların Osmanlı döneminde de devam etmesiyle günümüze kadar gelebilmiştir. Bu dönemde başta Mimar Sinan'ın ekleri ve onarımları ile bazı Osmanlı sultanının yaptırdığı periodik onarım çalışmaları yapının ilk günkü görkemi ile günümüze ulaşmasına katkı sağlamıştır.

1847-49 yılları arasında Sultan Abdülmecid'in izniyle Ayasofya'da restorasyon çalışmaları yapan İsviçreli Mimar Gaspare Fossati bu çalışmaları sırasında mozaiklerin onarımlarını da yapmıştır. Mozaikler Ayasofya 1934 yılında müzeye çevrildiğinde temizlenerek sergilenmeye başlanmışlardır. Neredeyse onbeş yüzyıldır ayakta olan yapı günümüzde UNESCO tarafından korunması gereken yapılar listesine alınmıştır.

İngilizce olarak hazırladığımız kitabımızda 1500 yıllık görkemli eser Ayasofya'yı mimarisi mozaikleri Türk devri eserleri ve efsaneleri ile sizlere tanıtmaya çalışıyoruz.