Mevlânâ Muhammed Celâleddîn-i Rûmî "kuddise sirruh" Hazretleri'nin "Mesnevî-i Şerîf"ini manzûm tercüme eden "İstanbul'dan yetişen şâirlerin en büyüğü" Nahîfî Muhammed Süleymân Efendi'yle alâkalı bu çalışmamız; ömrünü Peygamber Efendimiz "sallallâhü aleyhi ve sellem" Hazretleri'ne aşkını ve iştiyâkını bildiren eserler yazmaya sarf eden ve bunu da "dünyâ ve âhiretinin yegâne sermâyesi" bilen naklî ilimlerde âlim; tasavvufî terbiye ve âdâbla vicdânı berrâk ve sâf zevki ince aklı nâzik zekâsı aklına ve aklı İslâmiyete teslîm ve tâbi' ma'rifeti pek yüksek bir ârif Rasûl'ün hâdim-i na't-i şerîfi Süleymân bende-i Rahmân Nahîfî Efendi'nin aşkındaki izzetini iştiyâkındaki lezzetini neş'esindeki iffetini muhabbetindeki safvetini ilmindeki dikkatini irfânındaki rikkatini edebindeki haşyetini edebiyâtındaki haşmetini yazmaya çalıştığımız kitâbımız ON DÖRT KISIM'dır.
Birinci Kısım'da kendisinden bahseden orijinal kaynakların tamâmından ilk kez bu kitâbımızda yayınladığımız arşiv vesîkalarından ve ayrıca kendi eserlerinden istifâdeyle Nahîfî Süleymân Efendi'yi tanıttık. Bu zamâna kadar Nahîfî Süleymân Efendi'nin biyografisi kabri ve bilhâssa eserleriyle alâkalı kütüphâne künyelerinde ansiklopedi maddelerinde ve tezlerde yapılan onlarca hatâyı tashîh ettik. Ayrıca 25 eserinin tamâmını tanıtarak eserlerinden 4 matbû' ve 91 yazma nüshayı tafsîlâtıyla bildirdik. "Dîvân"ı da dâhil bütün eserlerinden sayfalarca iktibâslar yaptık. 75 senedir nerede olduğu bilinmeyen ve yanlış bilgiler verilen kabir yerini bulduğumuzdan buna dâir tafsîlâtlı bilgiyi de bu kısımda yazdık. İkinci Kısım'da "Nahîfî" mahlasını kullanmış ve Nahîfî Süleymân Efendi'yle karıştırılmış kimseleri ve Nahîfî Süleymân Efendi'ye âit olmadığını tesbît ettiğimiz 9 eseri tanıttık. Üçüncü Kısım'da "Ka'b bin Züheyr 'radıyallâhü anh' Hazretleri'nin Kasîdetü'l- Bürdesi'nin Türkçe Tahmîsi"nin transkribini yaptık. Dördüncü Kısım'da "İmâm-ı Bûsırî 'kuddise sirruh' Hazretleri'nin Kasîdetü'l-Mudariyyesi'nin Türkçe Tahmîsi"nin transkribini ve sâdeleştirmesini yaptık. Beşinci Kısım'da "İmâm-ı Bûsırî 'kuddise sirruh' Hazretleri'nin Kasîdetü'l-Bürdesi'nin Manzûm Türkçe Tercümesi"ni transkribe ettik. Altıncı Kısım'da "Mev'izatü'n-Nüfûs Kasîdesi"ni 3 ayrı nüshayla mukâyeseli transkribe ederek kasîdeyi sâdeleştirdik. Yedinci Kısım'da "Âdâb-ı Tarîkat ve Kavâ'id-i Hakîkat Mesnevîsi"ni 3 ayrı yazma nüshayla mukâyeseli transkribe ettik. Sekizinci Kısım'da "Mübâhase-i Kazâ ve Kader Mesnevîsi"ni 4 ayrı yazma nüshayla mukâyeseli transkribe ettik. Dokuzuncu Kısım'da "Risâle-i Hızriyye"yi 6 yazma nüshayla mukâyeseli transkribe ederek Nahîfî Efendi'nin Hazret-i Hızır "aleyhisselâm" ile sohbetlerini yazdığı bu kıymetli ve orijinal risâleyi sâdeleştirdik. Onuncu Kısım'da "Âsaf-nâme"yi 3 ayrı yazma nüshayla mukâyeseli transkribe ederek risâleyi sâdeleştirdik. On birinci Kısım'da "Münşe'ât"ı transkribe ettik. On ikinci Kısım'da "Sefâret-nâme"nin tıpkıbasımını koyduk ve eseri transkribe ettik. Ayrıca resmî elçilik vazîfesiyle 1719'da Viyana'ya gönderilen Osmânlı Devleti'nin resmî hey'etinde bulunduğundan bu seyâhatini ve resmî elçilik görüşmelerini günü gününe yazdığı bu orijinal risâlesini günümüz diliyle sâdeleştirdik. On üçüncü Kısım'da istifâde ettiğimiz 221 kaynak eserin listesini çıkardık. On dördüncü Kısım'da tamâmını transkribe ettiğimiz ve ayrıca 5'ini sâdeleştirdiğimiz eserlerinin herbirinin ve diğer eserlerinden de 44 sayfalık kısmının tıpkıbasımını koyduk. 75 senedir yeri bilinmeyen Nahîfî Süleymân Efendi'nin kabrini bulduğumuzda çektiğimiz kabir fotoğraflarını ve Seyyid Sarı Abdullâh Efendi'nin kabrinin fotoğrafını da bu kısma koyduk.
Bu kitâbımız "Mesnevî-i Şerîf'in Manzûm Tercümesi" hâriç Nahîfî Süleymân Efendi'yle alâkalı bu zamâna kadar kitâp olarak yapılan ilk yayındır.