Kaşgarlı Mahmut'un 11. yüzyılda Türk coğrafyasını gezerek derlediği; Türk Milleti dili ve kültürü için bin yılların ötesinde bir hükümle paha biçilmez bir hazine olarak sonraki nesillere miras kalan eseri Dîvânu Lugâti't-Türk'e aldığı savlar çeşitli yönleriyle Türk insanının yeryüzünde var oluşu boyunca edindiği coğrafya doğa toplum dünya ve evren bilgisinin kendine has algı kavrayış ve ifâde tarzıyla şekillenmiş kültürel yorumlarını barındıran içerikleri ile Türk idrâk ve belleğinin de bir tür yansımasıdır aslında. Bu yönüyle Dîvânu Lugâti't-Türk'teki savlar bize doğrudan veya dolaylı olarak dönemin Türk idrâk ve belleğinin varlık âlemini nasıl yorumlayıp kavramlaştırdığını bu kavramlaştırmadaki tarz ve tercihleri ile bunları yönlendiren kültürel kavrayışa ait bir takım izleri de sunar. Bu eser Dîvânu Lugâti't-Türk'teki savlar aracılığıyla Türk idrâk ve belleğinin algı kavrayış ve yorumlama bir diğer deyişle kültürel kavramlaştırma biçimlerinin işte bu izlerini ve dönemin Türk insanının varlık âlemini kavramlaştırma tarz ve tercihleri ile bunları yönlendiren birikimlerini irdeleme çabası olarak karşımıza çıkar.