Tarih boyunca askeri ve ticari konumuyla hep önem taşıyan İznik Hristiyan dünyasının inanç esaslarının teorik çerçevesinin belirlendiği 325 İznik Ekümenik Konsili ve İkonaklazma çatışmalarını çözümlemek için 787 yılında yapılan VI. Ekümenik Konsil'e ev sahipliği yapmıştır. Haçlıların 1204-1261 arasını kapsayan İstanbul Latin Krallığı'nı kurmasının ardından İznik Bizans Devleti'nin kurulmasıyla hem devlet hem de kilise merkezi olan İznik siyasal alanda olduğu kadar kültür ve sanatta da önemli atılımlara sahne olmuştur.

M.Ö. II. yüzyılda inşa edilen İznik Roma Tiyatrosu VIII. yüzyıldaki Arap akınları sırasında asıl işlevini kaybettikten sonra farklı amaçlar için -mezarlık çöplük kilise alanı seramik atölyeleri gibi- kullanılmıştır. 1980 yılında başlatılan kazılar sayesinde Hellenistik Roma Bizans ve Osmanlı dönemlerine ait seramik buluntular ele geçmiştir.