Çok geniş bir coğrafyada farklı kollar halinde yaşayan Türkçe bazı lehçelerde sadece konuşma dili olarak bazı lehçelerde ise hem konuşma hem yazı dili olarak kullanılmaktadır. Çağdaş Türk lehçeleri genellikle iki ana grup halinde değerlendirilir: Uzak (Türkçe Çuvaşça Yakutça Halaçça) ve yakın (Güneybatı/Oğuz grubu Güneydoğu/Karluk grubu Kuzeybatı/ Kıpçak grubu ve Kuzeydoğu/Sibirya grubu) lehçeler.
Çağdaş Türk lehçeleri başlangıçta daha çok Türkiye'de daha sonra diğer Türk Cumhuriyetleri ve Türk topluluklarında birçok uzman tarafından grameri söz varlığı ve edebiyatı açısından incelenmiş tasnif edilmiş değerlendirilmiştir.
Bu kitabın asıl amacı basitten edebîye doğru uzanan seçilmiş metinler üzerinde lehçeler arası aktarmalar yapılırken izlenecek yolu uygulamalı olarak ve uyarılarla birlikte öğretmektir. Konuşma tanışma gibi basit metinlerle başlayan eserde daha sonra masal efsane fıkra hikâye roman gazete yazısı deneme makale gibi türlerden seçilen ve gittikçe edebîleşen metinler sıralanmış ve her metin ilgili Türk lehçesinin kullandığı alfabe ile verilmiştir. Takibinde bilinmeyen kelimeler metindeki anlamlarıyla yer almış ardından da metnin transkripsiyonu ve aktarması yerleştirilmiştir. Uyarılar kısmında aktarmalarda dikkat edilmesi gereken hususlar o metindeki kullanışlara dikkat çekilerek verilmiştir.
Eserde Türk lehçelerinin gramerleri ve metin incelemeleri ile ilgili konulara yer verilmemiştir. Gerekli görüldüyse her lehçenin "Uyarılar" kısmında bu konulara kısaca değinilmiştir.
Kitapta şu Türk lehçelerinden metin aktarmaları yer almaktadır: Güney-Batı Türk Lehçeleri: Gagavuz Türkçesi Azerbaycan Türkçesi Türkmen Türkçesi; Güney-Doğu Türk Lehçeleri: Özbek Türkçesi Uygur Türkçesi; Kuzey-Batı Türk Lehçeleri: Kazak Türkçesi Kırgız Türkçesi Kazan Tatar Türkçesi Kırım Tatar Türkçesi Başkurt Türkçesi Nogay Türkçesi; Kuzey-Doğu Türk Lehçeleri: Saha Türkçesi Hakas Türkçesi; Altay Türkçesi Tuva Türkçesi Çuvaş Türkçesi.
Eser lehçeler arası aktarma metotlarını uygulamalı olarak vermesi yanında bu alandaki problemlerin irdelenmesine de katkıda bulunacaktır. Eserin öğretim elemanları için yardımcı bir ders kitabı olacağı ayrıca Çağdaş Türk Lehçeleri Türk Dili ve Edebiyatı ile Türkçe Eğitimi bölümlerinin öğrencileri yanında lehçeler arasında aktarma yapan meraklıları için de yararlı olacağı kanaatindeyiz. |
Bizlerin dileği ve Türkçenin lehçeleri üzerindeki bütün çalışmaların asıl amacı bir gün bütün Türk dünyasının birbirini anlayabilir hale gelmesidir.