Atatürk Amasya Bildirgesi'nde her türlü büyük devlet güdümüne girme önerisini geri çevirmiştir. Ulusa ve dünyaya duyurduğu bağımsızlık istencini olağanüstü örgütleme başarısıyla Erzurum ve Sivas kongrelerinde "Ulusal gücü etken ve ulusal istenci egemen kılmak ilkesini" uygulamıştır. Ulusal örgütlenmenin en önemli aşaması 23 Nisan 1920'de TBMM'nin Ankara'da toplanması ulusal istencin gerçekleşmesine olanak sağlanmasıdır.
Laiklik aydınlanmanın içerdiği "unsurlardan birisidir." Aydınlanma dinsel yobazlığa  devlet baskıcılığına sermayenin egemenliği ve sömürüsüne karşı çıkmak ve bireysel hak ve özgürleri savunmak ile olanaklıdır.
Cumhuriyet değerleri insanın özerk ve özgür bireye dönüşmesine ortam hazırladıkları için her türlü gericiliğe ve baskıcılığa karşı savunulmalıdır. İnsanın insanlaşmasını zorlaştıran dinsel bağnazlık ve devlet baskıcılığına karşı çıkmak  Cumhuriyet'in yerleştirmeye çalıştığı aydınlanma öğelerini güçlendirmek demektir. AKP bunların tam tersini yapmakta "eski Türkiye" nitelemesiyle hem kendi eskiliğini örtmeye hem de söz konusu değerleri etkisizleştirmeye çalışmaktadır.

Onur Bilge Kula "Türkiye'de Aydınlanma ve Atatürk Devrimleri" çalışmasıyla Anadolu'daki düşünsel aydınlanmanın köklerinden yola çıkarak Cumhuriyet devrimlerine kadar olan gelişiminin izini sürüyor. Cumhuriyet'le oluşan niteliksel sıçramanın Türkiye'nin aydınlanmasına sağladığı katkıları Batı aydınlanma felsefesiyle birlikte ve karşılaştırarak ele alıyor.