Muhacirlik Defteri

Milletlerin hafızalarında derin izler bırakmış olaylar ve anlar vardır. Birinci Dünya Savaşı da Türk milletinin toplumsal hafızasında silinmez izler bırakmıştır. Birinci Dünya Savaşı'nın en ağır bedelini ödeyen bölgelerden biri hiç kuşkusuz bugün Türkiye Cumhuriyeti toprakları içinde bulunan Doğu Karadeniz bölgesi olmuştur. Devletin savaşa girdiği 1 Kasım 1914 tarihinden çok kısa bir süre sonra askerlik çağında bulunan erkekleri Sarıkamış Cephesi'ne sevk edilen bu bölge halkı burada yaşanan trajedi ile evlatlarını kaybettiği gibi ardından gelen Rus işgaliyle de karşılaşmıştır. Hopa sınırından batıya doğru devam eden Rus saldırısına karşı 3. Ordu'nun yetersiz savunma gücüne destek vererek siperlere girmiş vatan topraklarını korumak uğrunca can vermekten çekinmemiştir. Karadeniz'e uzanan vadilere hakim tepelerde oluşturdukları siperlerde can veren ecdadımızın bizlere gurur veren vatan savun-masındaki bu mücadelesinin en belirgin tanıkları siperler etrafında kümelenmiş şehitliklerimizdir. 
Bu kitapta Birinci Dünya Savaşı sırasında 16 Şubat 1916 tarihinde Erzurum'un 18 Nisan 1916 itibarıyla da Trabzon'un Rus işgaline uğramasını müteakip "Moskof" işgaliyle muhatap olmak istemeyen Müslüman Türk muhacirlerin sevk ve isyanı hakkında alınan tedbirler konu edinilmektedir. Çalışma; İşgalden önce vilayet yönetimini Ordu kazasına taşıyan Trabzon Valisi Cemal Azmi Bey'in burada aldığı tedbirleri ihtiva eden Osmanlı Arşivi'nde mevcut 1916 yılı Mart-Ağustos ayları arasındaki "rüesa-i mülhakata icra kılınan talimat-ı umumiye" yazışmalarını içermektedir.