Cezmi Namık Kemal'in son eserlerindendir. Midilli'deyken yazmaya başladığı Cezmi'yi iki cilt olarak düşündüğü halde ömrü ancak birinci cildini yazmaya yetmiştir.

Yaşadığı dönemde yangın olan romantizm Namık Kemal'i de etkilemiş dolayısıyla ilk edebi roman olarak kabul ettiğimiz "intibah" ve ilk tarihi roman olarak saydığımız "Cezmi"de bu etki altında kaleme alınmıştır.

Konusunu tarihin şanlı sayfalarından alan Cezmi tipine Türk kahraman tasavvurunun bütün özelliklerini yerleştirmiştir.