Müslüman milletlerin gerilemesinin esası.ve sebepleri hakkında hâlâ devam etmekte olan koyu cehaletin ortadan kaldırılması işiyle hiç kimsenin ciddi bir surette meşgul olmadığını hayretle müşahede etmekteyiz. Görüyoruz ki sözü geçen milletleri bu korkunç hastalıkları kurtarmak vazifesini üzenlerine alanlar bu gerçekle ilgilerini kesecek kadar mazilerinden gözlerini ayırdıkları gibi iyileştirmek istedikleri hastalığın vasıflarını ve mahiyetini anlayıp öğrenmek külfetine bile katlanmadıkları halde gayretlerinden muvaffakiyet hayal ediyorlar. Bu hal ise uğradığımız musibetlerin ve geride kalmamızın gösterebileceği en hüzün verici manzaradır.