Cumhuriyet'in bu toprakların ruhuna karşı geliştirdiği hastalıklı düşmanlığın doğru anlaşılması çok önemlidir. Cumhuriyet travmasını anlamaya çalışırken
şimdiye kadar yaptığımız üzere hangi taraf olursa olsun taraflardan birinin bilgi ve tecrübesiyle hareket etmemiz bizi hakkaniyetli bir neticeye ulaştırmayacaktır. Öte yandan buradaki metinler bilmecburi şimdiye dek hakkı yenmiş olanların yanında durmaktadır. Fakat hakkı yenmişlerin "eskisi-sonrası" diyalektiği de hakikati tahrif hususunda gasıpların yalanlarından geri kalmamıştır. Filhakika bu topraklarda 1923'te yeni bir şey olmuştur ve bu şeyin kendine has yeni bir anlamı vardır. Gelgelelim "Olan şeyin anlamı nedir?" diye sorduğumuzda alacağımız cevaplardan yalnızca bir tanesinin hakkaniyetli diğerlerinin
"taraflı" olacağı da ortadadır. Evet bu metinlerin haleti ruhiyesi bir "taraf" olduğunu saklamıyor amma ve lakin hakikati tahrif etmekten özellikle kaçındığını "işimize gelmese de"yi savunabileceğini açık yüreklilikle ortaya
koyuyor. Bu küçücük bir hesaplaşma girişimidir asıl hesaplaşmanın örneği olması dileğiyle.