Sadece anıldığımız sürece varız. 

Kalpleri titreten hikâyeleriyle insan ruhunun derinlerine nüfuz eden Paco Roca bu kez hem İspanya hem de dünya tarihine iz bırakan baskıcı bir dönemi çizgilerine taşıyor.

Roca'nın gazeteci Rodrigo Terrasa ile birlikte kaleme aldıkları Unutulan Ruhların Çukuru Franco rejiminin kurşuna dizip toplu mezarlara gömdüğü on binlerce kurbanın yaşadıklarını günyüzüne çıkararak itibarlarını iade ediyor.

Tek isteği babasının naaşının hak ettiği şekilde gömülebilmesiydi.

1940'ta öldürülen babasının kalıntılarını annesinin mezarına taşımaya çalışan Pepica Celda'nın verdiği zorlu mücadeleyi odağına alan bu ödüllü grafik roman aynı zamanda Franco döneminde infaz edilen kişileri gömmekle görevlendirilen mezarcı Leoncio Badía'nın onurlu yaşamına da bir parantez açıyor. Mezarcının katledilenlerin yanına eklediği küçük şişelerdeki ipuçları faşizmin örtbas ettiği sayısız sırrın ortaya saçılmasına katkıda bulunuyor.

Bir ülkenin ve toplumun yakın tarihiyle yüzleşmesine tanıklık ettiren kitap okuru bireysel ve toplumsal hafıza ekseninde unutma kültürü üzerine düşündürüyor. 

Álex Montoya tarafından çok yakında beyazperdeye de uyarlanacak Unutulan Ruhların Çukuru Franco İspanya'sında yitip giden nice faili meçhulün ebedî ruhuna sanatsal bir saygı duruşu.

Bir toplumun ölülerine bakarak o topluma dair çok şey öğreniliyor.