Tarih sahnesinde yükselişi ve çöküşü Rumeli'de başlayan Osmanlı Devleti'nin kaderini değiştiren en kritik meselelerden biri: Makedonya'nın kaybı... İttihat ve Terakki'nin önemli isimlerinden Tunalı Hilmi Bey dönemin çalkantılı siyasi atmosferinde kaleme aldığı bu eserinde Makedonya'nın tarihini o anki durumunu ve geleceğini derinlemesine inceliyor.
Balkan coğrafyasının karmaşık yapısını ve büyük güçlerin bölge üzerindeki politikalarını gözler önüne seren Tunalı Hilmi Bey ileride Makedonya'nın kaybıyla sonuçlanacak olan bu süreçteki kilit unsurları analiz ediyor ve çözüm önerileri sunuyor. Osmanlılık kimliği altında birleşmeyi savunan Hilmi Bey'in ilerleyen süreçte Türkçülüğe yönelen fikirleri de bu eserde tarihsel bir arka plan eşliğinde karşımıza çıkıyor. Eserde Balkanlar'daki silahlı komitelerin faaliyetlerinden büyük devletlerin bölge üzerindeki nüfuz mücadelelerine kadar birçok konu derinlemesine inceleniyor.
Barış Pehlivan tarafından 115 yıl sonra ilk kez latinize edilip kavramları kişileri olayları ve olguları detaylarıyla açıklayarak yayına hazırlanan bu eşsiz eser sadece bir tarih anlatısı değil; kaybedilen toprakların hüznünü Balkanların sancısını ve geleceğe dair uyarıları da içinde barındırıyor. Meraklıları için eski yazılı orijinal halini de içeren "Makedonya Mazisi Hali ve İstikbali" hem Osmanlı'nın son dönemlerini anlamak isteyen tarih meraklılarına hem de Balkan siyaseti üzerine çalışanlara eşsiz bir kaynak sunuyor.
Yavuz Selim Birtane