20. asrın hemen başında doğan bu anlamda çocuk yaşta Balkan Harbi'ni biraz sonra 1. Dünya Savaşı'nı akabinde Millî Mücadele'yi idrak eden yeni bir devletin kuruluşunun bütün aşamalarına şahit olan Türkiye'nin bir aydına yüklediği mesuliyetlerin hepsini yüklenen zaman zaman bu yükü taşımakta zorlandığını ifade de eden Ahmet Hamdi Tanpınar kelimenin en gerçek ve geniş manasında bir İstanbul yazarıdır. Şehre bakmayı onu görmeyi duymayı ve kavramayı üstadı Yahya Kemal'den öğrendiği görülen yazar
Beş Şehir'deki yorum ve tespitleri başta olmak üzere bugün Yaşadığım Gibi isimli derlemede toplanan yazılarında diğer deneme ve makalelerinde İstanbul'u tabiatı peyzajı Boğaz'ı mazisi hafızası ve aktüel meseleleriyle anlattığı kadar duyarlı bir aydın olarak imar sorunlarıyla da söz konusu etmiş romanlarında ise İstanbul'u hem aşkın fonu olarak almış hem de millî kimliğin tecelli ettiği bir medeniyet merkezi olarak tartışmıştır.
İstanbul'u "hakikî ruh mimarımız" olarak gören bir kahramanına "İstanbul'u tanımadıkça kendimizi bulamayız" dedirten Tanpınar'ın İstanbul'a dair dikkatleri bir şehri en yoğun ve kaliteli biçimde duyup yaşayan düşünen; onu bütün veçheleriyle gören bütün veçheleriyle kuşatan bir aydının dikkatidir.