Büyük Türk düşünürü ve eğitimcisi İsmail Gaspıralı 19. yüzyılın sonlarında kaleme aldığı Avrupa Medeniyetine Bir Nazar-ı Muvazene adlı eserinde İslam dünyasının Batı medeniyeti karşısındaki konumunu sorguluyor. 1886 yılında İstanbul'da basılan bu eser Gaspıralı'nın Avrupa Rusya ve İslam dünyasına dair derin analizlerini içeriyor. Gaspıralı Rusya'nın Türk-Tatar halkları üzerindeki yönetim anlayışını eleştirirken Batı'nın bilim ve teknolojideki ilerlemesini taklit etmek yerine İslam dünyasının kendi medeniyet anlayışını geliştirerek modernleşmesi gerektiğini vurguluyor. Ona göre ilerlemenin yolu eğitim ve bilinçlenmeden geçiyor. Ancak bu süreçte Batı'ya körü körüne öykünmek yerine kendi kültürel köklerinden beslenen bir reform hareketi oluşturulmalıdır.
Bu eser sadece bir eleştiri değil aynı zamanda İslam dünyası için bir uyanış çağrısıdır. Gaspıralı'nın "Dilde fikirde işte birlik" şiarının izlerini taşıyan bu önemli çalışma Osmanlı'dan Türkistan'a kadar uzanan geniş bir coğrafyaya hitap eden düşünceler içeriyor. Dr. Av. Faruk Yılmaz tarafından sadeleştirilerek hazırlanan bu eser Gaspıralı'nın fikirlerini günümüz okurlarıyla buluşturuyor. Avrupa medeniyeti karşısında Müslüman toplumların nasıl bir yol izlemesi gerektiğine dair çarpıcı tespitler içeren bu kitap tarih ve fikir dünyasına ilgi duyan herkes için önemli bir kaynak niteliğinde.