Gelibolulu Mustafa Âli 16. yüzyılın sonunda yaşadı olağanüstü bir kapsayıcılık ve kavrayışla devletinin tarihini belgeledi ve sorunlarını çözümledi. Bütün yaşamını içinde yaşadığı toplumun kuruluştaki ülkülerine adamış ama aynı topluma gücenmiş ve yabancılaşmıştı. Âli'nin idealle gerçek arasındaki farkı tanımış olması onun etkili bir tarihçi olmasını sağlayan göreli yansızlığını ortaya çıkarmış ama bir tür kültürel ve dünyevi parçalanmışlığa da yol açmıştı